Тәүге ҡуҙғалаҡтар күренә башланы

Көндәр йылыныу менән түтәлдәрҙә иң беренсе булып йәшел һуған менән ҡуҙғалаҡ морон төртә. Хәҙер күптәр яҙҙың тәүге шифалы үләндәрен баҡсала үҫтереүҙе хуп күрә.

Ҡуҙғалаҡ бер урында биш йыл үҫә ала. Уны тәрбиәләү, үҫтереү ауыр түгел. Иң мөһиме – дөрөҫ урынға ултыртыу.

Ҡуҙғалаҡ тура төшкән ҡояш нурҙарын һәм 27 градустан артҡан эҫелекте яратмай, шуға күрә уны ҡояш иртәле-кисле төшкән, күләгәле урынға сәсергә кәрәк. Түтәлдә һыу йыйылмаҫҡа тейеш, сөнки бындай урында ҡуҙғалаҡтың тамырҙары серей башлай. Үҙенән алда петрушка, укроп, һуған, ҡабаҡ үҫкән ерҙә ул “ҡотороп” уңа.

Ҡуҙғалаҡты өс мәртәбә ашларға кәрәк, тик көл ҡулланыу тәҡдим ителмәй. Уны яҙ йәки көҙҙөң һуңғы айҙарында күсереп ултырталар. Бынан бер аҙна алда япраҡтарын ҡырҡып алалар. Күсереү өсөн ике-өс йыллыҡ үҫемлекте һайлағыҙ ҙа тамырҙарын 10 сантиметрға тиклем ҡырҡығыҙ. Яҙғыһын шул рәүешле күсерелгән тәмләткесегеҙ бер айҙан уңыш бирә лә башлар.

Ҡуҙғалаҡ япраҡтарын 15-20 көн һайын ҡырҡып алырға кәрәк. Иртәле-кисле йыйылған япраҡтар тәмлерәк була. Ҡуҙғалаҡ сәскә атҡандан һуң, уның тәме насарая. Сәскә биреп ултырған һабаҡтарҙы ҡырҡып ташлағыҙ. Төбөн ике-өс сантиметр ҡалынлығында һалам йәки бысҡы онтағы менән күмеп сығыу уларҙы иртә сәскә атыуҙан һаҡлар.

Әгәр ҙә баҡсағыҙҙа ҡуҙғалаҡ сыҡһа, уны тиҙ арала йыйып алығыҙ. Унан бик тәмле бәлеш йә иһә бөйөрөктәр бе­шерергә мөмкин. Уңған хужабикәләр уны ҡырҡып, туңдырып та һаҡлай.

Ҡуҙғалаҡ флавоноид, липид, аҡһым, минераль тоҙҙар, органик кислоталар (алма, ҡуҙғалаҡ, лимон кислоталары), каротин, В1, В2, С, К, РР витаминдарына бай. Ул аш һеңдереү процесын, эсәк, үт ҡыуығы, бауыр эшмәкәрлеген яҡшырта. Шулай уҡ был үлән колит ауырыуы төрҙәрен, ашҡаҙан-эсәк юлы ауы­рыу­ҙарын, геморройҙы дауалауҙа ҡулланыла, түлһеҙлектән дә ярҙам итә.

Ә бына ҡуҙғалаҡты ауырлы саҡта, бөйөр шеше ауырыуы, юғары кислоталы гастрит, ашҡаҙан һәм бөйән эсәге яман шеше сирҙәре осрағында ҡулланырға ярамай. Ул кальций матдәһен үҙләштереүҙе ауырлаштыра.

Ғөмүмән, һәр үләнде ҡулланыр алдынан табип менән кәңәшләшергә онотмағыҙ. Шифалы үләндең дә күп сирҙәргә зыянлы булыуы ихтимал.

Фото:marieclaire.ru