Ашлама әҙерләү серҙәре

Компост соҡорона ырғытылған органик ҡалдыҡтар сереп, үҫем­лектәр яратҡан гумус барлыҡҡа килтерә. Серетмәне яһау өсөн кислород менән термофиль микро­организм­дарҙың үтеп инеүе кәрәк, улар сүп өйөмөн ҡыҙҙыра.

Серетмә соҡорона сүп үләндәрен һалыуҙың зарары юҡ, сөнки, 60 градусҡа тиклем йылынғанлыҡтан, зарарлы бөжәктәрҙең ҡарыш­лауыҡтары, гельминттарҙың йоморт­ҡалары, ауырыу тыуҙырғыс микроорганизмдар һәләк була. Компостлау юлы менән саф ашлама алына. Тик бик оҙайлы ғәмәл ул, сүп үләндәре менән аш-һыу ҡалдыҡтарын өйөп һалып ҡуйһаң, өлгөрөп еткәнсе йылдар үтә, һаҫып сереү бара. Уны махсус бактериялар тиҙләтә ала.

Миңә 2001 йылда заманы өсөн яңы препаратты һынауҙа ҡат­нашырға насип булды. Артабан уға “Компостин” тигән атама бирҙеләр.
Һынау барышында беҙ компост өйөмдәре өйҙөк тә йәй буйы ҡушылғанды үтәнек. Бөтәһе бер иш 10 өйөм яһалды: һынау өйөмөнөң һәр ҡатламына “Компостин” биоирет­мәһе һиптерелде, ә контроль өйөм­дәр препаратһыҙ өйөлдө. Һөҙөмтәлә, өс айҙан һынау өйөмдәренән ҡиммәтле органик ашлама – компост алдыҡ. “Компостин” уның өлгөрөүен тиҙләтте, бактериялар бик яҡшы эшләне – компост камил ине, сүп үләндәре орлоҡтары ла, ҡоротҡос ҡурсаҡтары ла ҡалмағайны. Контроль өйөмдәрҙә ферментлашыу өсөн күп ваҡыт кәрәк булды, һәм ашлама киләһе йәй аҙағына ғына өлгөрҙө. Хәҙер мин серетмәне тик “Компостин” менән эшләйем.

Компост өйөүҙең серҙәре лә бар. Уны күләгәлә яһарға кәрәк. Бейеклеге 1,2-1,5 метр булһын. Тәүҙә 30-40 сантиметр тәрәнлектәге ҙур булмаған соҡор ҡаҙалар, ҡыҫҡа киҫәктәргә сапҡылап, төбөнә ҡыуаҡ ботаҡтарынан дренаж ҡатламы һалалар.

Һауа үтерлек ярыҡтар ҡалдырып, йәшник эшләһәң, бигерәк яҡшы. Бер стенаһын алынмалы иткәндә, компосты болғатырға уңайлы була.
Дренаж өҫтөнә бер аҙ былтырғы компост ҡатламы йә тиреҫ, йә “Бионекс” һалып ҡалдырырға кәрәк. Ботаҡтарҙы һәм ҡалдыҡтарҙы яҡынса 10-ар сантиметр ҡатламдар итеп өйөү яҡшы. Өйөмдө ҡара агротекс менән ябып ҡуйыу отошло: һыу һәм һауа үткәрә, даими температураны һәм дымды (65-70 %) тота.

Һәр ҡатламға “Компостин” һипте­рәм, бының өсөн 50 миллилитр препаратты 10 литр һыуҙа иретәм, был күләм 50 килограмм ҡалдыҡҡа һибергә етә.

Өйөмгә бесәй үләне, ромашка сәскәһе, бәпембә, меңъяпраҡ һалып ҡалдырыу файҙалы. Компост составында йәшел үлән күләме дөйөм күләмдең өстән бер өлөшөнән артмаһын. Үләнде ҡояшта ятҡырып, кипшендереп алыу дөрөҫ булыр.

Көндәр эҫе саҡта өйөмгә һыу һибәләр. Һыуҙы иртән һибергә кәрәк, көн оҙоно өйөм йылына һәм әүҙем серей. Бынан тыш, айына бер тапҡыр бөтә өйөмгә һибеү зарур (10 литр һыуға 20 миллилитр препарат).

Миҙгел эсендә компосты һауа менән туйындырыу өсөн бер нисә тапҡыр болғатырға кәңәш ителә.