Редакция тарихында уның үҙ урыны бар

13 ғинуар – Рәсәй матбуғаты көнө

Редакция тарихында уның үҙ урыны бар

Һөнәри байрамыбыҙ алдынан ғүмер юлының күп өлөшөн матбуғат хеҙмәтенә арнаған уҙаман-журналист, әүҙем йәмәғәт эшмәкәре Марат Хәсәнов менән яҡындан таныштым.

 Журналистикаға илткән юл

Йәмле тәбиғәт ҡосағын­да урынлашҡан Иҫке Бәпес ауылында тыуып, ошо яҡтың һыуын эсеп үҫкән ул. Журна­листиканы ғүмерлек юлдашы итеүе лә осраҡлы түгел: зама­нында атаһы Ғиниәт ағай уҡы­тыусылыҡ хеҙмәте менән бергә ауыл хәбәрсеһе эшен дә әүҙем алып барған.

Алайғыр ауылының ете йыл­лыҡ мәктәбен уңышлы тамам­лаған үҫмер егет Стәрлетамаҡ мәҙәни-ағартыу училищеһына уҡырға инә.

-Күренекле башҡорт әҙи­бе, йәмәғәт эшмәкәре, ә ул саҡтағы ябай ауыл малайы Бу­лат Рафиҡов менән өс йыл бер фатирҙа торҙоҡ. Йәш саҡта һәр беребеҙ тиерлек шиғыр яҙып ҡарай, мин дә яҙып маташтым, ә Булат шиғриәт менән ныҡлап шөғөлләнә ине. “Марат, һин шиғыр яҙып этләнмә, һинән шиғыр сыҡмаясаҡ, ә бына мәҡәләләрҙе булдыраһың”, - тип тураһын әйтте ул. Шулай итеп дуҫымдың ғәҙел тәнҡите миңә хәбәрсе булырға этәр­гес көс бирҙе. Өфө редакцияларына ул шиғырҙар, ә мин мәҡәләләр ебәрә башланыҡ. Тәүге хәбәрҙәребеҙ “Ленинсе” гәзитендә донъя күрҙе. Был ту­рала Булат Рафиҡов үҙенең та­мамлап өлгөрә алмаған “Өнһөҙ ҡалған тауыштар” әҫәрендә лә яҙған, -тип хәтерләй Марат Ғиниәт улы ғүмерлек һөнәренә илткән тәүге аҙымдарын.

Артабан инде уның училище һәм ҡала тормошо тураһындағы ҡыҫҡа мәҡәләләре “Стерлита­макский рабочий” гәзитендә баҫыла башлай. Был турала ул:

-Нәҡ ошо осорҙа хәбәрсе, журналист һүҙенең ни тиклем ҡиммәт булыуына төшөн­дөм һәм үҙем өсөн ғүмерлек һабаҡ алдым. Училищелағы спорт залының йыһазлан­дырыуы тураһында гәзиткә хәбәрләмә биргәйнем. Гәзит хеҙмәткәрҙәре: “Унда волейбол һәм баскетбол секцияларында ярыштарға әҙерләнәләр”, -тип өҫтәп ҡуйғандар. Ә беҙ ул саҡта баскетбол уйынының нимә икәнен дә белмәй инек. Был хәбәр етәкселеккә барып еткән. “Бушты яҙғанһың, хәҙер үҙең ярышҡа баскетбол командаһы әҙерлә”, -тинеләр. Шулай итеп физкультура уҡытыусыһының тырышлығы менән бергә был эште атҡарып сығырға тура килде. Бына шунда аңланым инде һүҙ ҡиммәтен. Күп һүҙ – юҡ һүҙ икәнен дә һуңыраҡ төшөнөргә тура килде, -тине.

Училищены ҡыҙыл дипломға тамамлаған белгесте Мәскәүҙәге Китапхана ин­ститутына (әлеге Мәҙәниәт һәм сәнғәт институты) уҡырға ебәрәләр.

Мәскәүҙә уҡыған сағын­да Марат Хәсәнов иң абруйлы һаналған “Огонек” журналына мәҡәлә яҙырға йөрьәт итә. “Со­ветская культура”, институт гә­зиттәренә даими яҙышып тора, “Московский комсомолец” гәзитенең “Йәш хәбәрселәр” түңәрәгендә шөғөлләнергә лә өлгөрә. “Огонек” журналында һинең менән ҡыҙыҡһыналар, унда эш урыны бар”, -ти уға Мәскәүҙәге танышы институт тамамлаған йылды, тик Марат Ғиниәт улы тыуған яҡтарына ҡайтыуҙы хуп күрә.

 Тәүге аҙымдар

Тыуған яҡтарына ҡайтҡас, Марат Хәсәнов өс йыл Мәләүез районында мәҙәниәт йорто директоры, мәҙәниәт бүлегендә һәм район киноселтәрҙәрендә етәксе вазифаларын башҡара, әммә бер ҡасан да матбуғатҡа яҙышыуҙы ташла­май.

- Һәр яңылыҡты, күренеште, лай­ыҡлы кешеләр менән осрашыуҙар ту­раһында яҙғы килеп кенә торҙо, - ти ул был турала.

Байтаҡ ҡына тәжрибә туплап өл­гөргән йәш кешенең журналистикаға булған һөйөүе артабан Мәләүез районы­ның “Октябрь юлы” гәзитенә эшкә алып килә. Һуңыраҡ уға Ишембай районына күсергә һәм рәссам булып эшләргә тура килә, әммә унда ла райондың “Вос­ход” (хәҙерге “Торатау”) гәзитенә әүҙем яҙышып тора.

Район тарихына индергән өлөшө

Йылдар үткәс, Марат Хәсәнов тыуған төйәгенә – Ҡырмыҫҡалы районына күсеп ҡайтырға ҡарар итә һәм 1974 йыл­да “Хеҙмәт даны” редакцияһына ауыл хужалығы бүлегенең хәбәрсеһе булып эшкә урынлаша. Бер йылдан һуң уны хаттар бүлеге мөдире итеп ҡуялар, шунан дубляж буйынса мөхәррир урынбаҫары итеп үрләтәләр. 1976 йылда СССР Жур­налистар союзына ҡабул ителә. Районда журналистар ойошмаһын ойоштороусы ла, уның тәүге секретары ла була.

Яҡташтарыбыҙ Рим Исхаҡов, Әхәт Юлмөхәмәтов менән бергә башҡорт халҡының милли ойошмаһын ойошто­роу эшенә лә күп көс түгәләр. Хаҡлы ялға сыҡҡас, 1997 йылдан алып 14 йыл район ҡоролтайы эшенә баш көллө сума һәм район тарихы буйынса китап нәшер итеү, башҡорт телендә район гәзите сығарыу, Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев исемендәге премия булдырыу эштәренең башланғы­сында тора.

Марат Ғиниәт улы 40 йылға яҡын ғүмерен журналистикаға бағышлаған. Ун йыл буйы профсоюз ойошмаһын етәклә­гән осорҙа төрлө ҡыҙыҡлы ярыштар, конкурстар ойоштороуҙарын, коллектив менән сөгөлдөр эшләүҙәрен, бер-бе­реһен байрамдар менән ҡотлаған күңел­ле ваҡыттарын да иҫкә төшөрөп алды ул.

- Беҙҙең осорҙа тәнҡит шәп ине. Ха­лыҡ барлыҡ проблемалары менән гәзит­кә мөрәжәғәт итә. Районда 30-ға яҡын ауыл хәбәрселәре булды. Уларҙан көн һайын, кәм тигәндә, 3-4 битле хат ала торғайныҡ. Һәр береһе үҙ ауылындағы проблеманы күтәрә.

Яратҡан эш ялҡытмай ул. Үҙ эшем­де яратып башҡарҙым, нәҡ ошо юлдан китеүемә һис үкенмәйем. Беҙ эшләгән ваҡытта редакцияла күберәк ир-егеттәр эшләй ине. Ҡатын-ҡыҙҙар аҙ булды. “Ле­тучка”ларҙа бер-беребеҙҙе тәнҡитләп, ҡыҙара-бүртә килеп сығабыҙ ҙа, сыҡҡас барыһын да онотабыҙ, бер-беребеҙгә үп­кәләп йөрөмәйбеҙ. Быларҙың барыһын да эшлекле һөйләшеү итеп кенә ҡа­рай инек. Коллективыбыҙ татыу булды. Ауылдарҙа беҙҙе һәр саҡ көтөп алдылар, барлыҡ проблемаларын һөйләйҙәр, әй­ҙәгеҙ, шуның тураһында яҙайыҡ, тип кәңәш-төңәштәрен әйтәләр, - тигән хәтирәләре менән бүлеште ул.

Ваҡытлы матбуғат хаҡында

90-сы йәш менән барған уҙаман әле лә гәзит-журналдарҙан айырылмай. Беҙ барғанда ла уның эргәһендә матбуғат баҫмалары өйөлөп ята ине.

- Сәләмәтлек бер аҙ ҡаҡшаны, шуға күрә хәҙер күпләп уҡып булмай. Шу­лай ҙа “Даирә” һәм “Кармаскалинская новь”, “Йәшлек” гәзиттәрен уҡымай­ынса ҡалғаным юҡ. Әлбиттә, хәҙерге матбуғатты элекке менән сағыштырып булмай, хәҙергеһе – “тешһеҙ”, тәнҡит юҡ. Был журналистарҙың ғәйебе түгел, ә журналистарҙың биҙаһы, заманаһы шулай икәнен аңлайым. Беҙ эшләгән саҡтарҙа гәзиттең һәр һанын райондың беренсе етәкселәре кабинетына мөхәр­рир үҙе алып барып бирә ине. Уны енте­кле уҡып сығалар. Эйе, гәзитте улар ғына түгел, бар халыҡ йығылып ятып уҡыны. 70-80-се йылдарҙа башҡорт, рус, татар телдәрендә сыҡҡан район гәзиттәре ти­ражының 10 меңгә барып баҫыуы ла бы­ның турала күпте һөйләй. Район гәзитен һәр йортта уҡыйҙар тигән һүҙ ине был.

Халыҡ гәзитте уҡып ҡына ҡалманы, шулай уҡ беҙҙең менән хеҙмәттәшлек тә итте. Район гәзиттәренең күп тираж менән нәшер ителеүендә йәш хәбәр­селәрҙең, ауылдарҙа йәшәүсе эшсе хәбәрселәрҙең ярҙамы ғәйәт ҙур булды. Әүҙем яҙышыусылар һаны 60-тан артып китә ине. Улар үҙҙәренең яҙмаларында халыҡтың аныҡ фекерен белдерҙе. “Йәш хәбәрселәр” түңәрәге әүҙем эшләне.

Ауыл хәбәрселәренең күбеһе өсөн район гәзите оло тормошҡа ышаныслы баҫҡыс булды тиһәм дә яңылышмаҫмын. Рәмилә Вәхитова, Фәнзил Санъяров, Рим Исхаҡов, Эльза Саттарова, Усман Йәмғүров, Иван Тарасов, Рәғиҙә Дәүләт­баева, Риф Йөҙлөкбаев, Клара Ғәйфул­лина һәм ошо көндәрҙә генә ваҡытһыҙ мәрхүм булған Рәлис Ураҙғолов нәҡ Ҡырмыҫҡалы гәзитендә тәүге тәжрибә алып, оло әҙәби юлға сыҡтылар, - тигән сағыштырыуҙары хаҡында ла белдерҙе әңгәмәсем.

- Мәҡәлә геройҙарының тышҡы ҡиәфәтен генә тасуирларға түгел, ә уның эске кисерештәрен дә һүрәтләргә, һәр ге­ройға ғына хас үҙенсәлеген таба белергә кәрәк. Бәләкәй генә бер деталь геройҙың барлыҡ характерын аса. Журналист кеше күрмәгәнде лә күрергә, табырға тейеш. Герой, хатта, үҙе лә белмәҫкә мөмкин ул турала, - тигән теләк-кәңәштәрен дә ет­керҙе баҫмабыҙҙа оҙаҡ йылдар хеҙмәт ит­кән тәжрибәле журналист.

Ғаилә усағы

Марат Хәсәнов 70 йылға яҡын бергә ғүмер кисергән тормош иптәше, почта хеҙмәте ветераны Дилара Әсәт ҡыҙы менән дүрт бала тәрбиәләп үҫтергән­дәр. Балаларының барыһы ла үҙҙәренең күңеленә ятҡан һөнәр буйынса юғары белемгә эйә булғандар, ғаилә ҡорғандар. Әлеге көндә Хәсәновтар ейән-ейән­сәрҙәр, бүлә-бүләсәрҙәренең уңышта­рына һөйөнөп йәшәй, бәхетле ҡартлыҡ кисерә.

Беҙҙе ҡаршы алғанда ла, оҙатып ҡалғанда ла:

- Редакция хеҙмәткәрҙәре Марат­ты онотмай. Һәр саҡ килеп хәлен белеп торалар, байрамдар менән ҡотлайҙар, -тигән рәхмәт һүҙҙәрен яуҙырҙы Дилара Әсәт ҡыҙы.

- Мине белгәндәрҙең барыһына ла сәләм әйтегеҙ. Хәлемде белеп торғанығыҙ өсөн рәхмәт. Бергә эшләгән хеҙмәт­тәштәремдең барыһын да һағынып иҫкә алам, -тигән сәләмдәрен күндерҙе Марат ағай.

Редакция тарихында үҙ урынын алған, район матбуғатына һәм тарихына тос өлөш индергән, фиҙаҡәр хеҙмәте менән хеҙмәттәштәренең генә түгел, барлыҡ район халҡының хөрмәтен яулаған, Мөхәмәтсәлим Өмөтбаев исемендәге мәртәбәле премия лауреаты Марат Хәсә­новҡа иҫәнлектә-һаулыҡта артабан да бәхетле ҡартлыҡ кисерергә яҙһын.

Фәнисә БАКИРОВА, Ҡырмыҫҡа­лы мәғлүмәт үҙәге бухгалтеры:

- Марат Хәсәнов менән оҙаҡ йыл­дар бер коллективта эшләргә тура килде миңә. Уны тәрән аҡыллы, уҡы­мышлы, юғары интеллектлы кеше булараҡ беләм. Марат Ғиниәт улы һәр кешенең күңеленә үтеп инә белә, оҫта әңгәмәсе лә. Уның үҙенә генә хас яҙыу стиле бар, мәҡәләләре бер тына­ла уҡыла. Район халҡы ла ул яҙған­дарҙы яратып уҡыны, тип ҙур ыша­ныс менән әйтә алам. Марат Ғиниәт улын коллективта барыһы ла хөрмәт итте, уның менән кәңәшләште. Әле һаман булһа бергә хеҙмәт иткән ул йылдарҙы һағынып хәтерләйем.

Эльза САТТАРОВА, БР-ҙың атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре, журналистика уҙаманы:

 - Мин 1976 йылда фотохәбәрсе булып эшкә килгәндә Марат Ғиниәт улы район гәзиттәре редакцияһында эшләп йөрөй ине. Ул саҡта коллективта журналист булып ир-егеттәр эшләй торғайны. Уларҙың барыһы ла мине һеңлеләре һәм ҡыҙҙары кеүек күреп, ҡурсалап йөрөт­төләр, тәжрибәләре менән бүлештеләр. Марат ағайҙың һәр саҡ үҙ һүҙе, үҙ феке­ре булды һәм ул уны гәзит уҡыусыларға еткерә лә белде. Төрлө темаларға яҙған тәнҡит мәҡәләләре лә һәр саҡ урынлы булды. Уның ҡатнашлығында иртән­ге оперативкалар бик йәнле, ҡайһы ваҡыт, хатта, бик ҡыҙыу үтә торғай­ны. Аҡты аҡ, ҡараны ҡара тип әйтер­гә ул бер ҡасан да ҡурҡып торманы. Марат Ғиниәт улы ысын журналист ҡына түгел, оҫта ойоштороусы ла ине. Хаттар бүлегендә эшләгән саҡта даи­ми рәүештә ауылдарҙа осрашыуҙар үт­кәреп, ауыл хәбәрселәрен дәртләндереп, бүләкләргә лә онотманы. Дубляж буй­ынса мөхәррир урынбаҫары вазифаһын башҡарған саҡта уның тәржемә эшен дә яҡшы белеүе асыҡланды. Ғөмүмән әйткәндә, ул йәштәр өсөн төрлө яҡлап үрнәк булды. Ул – район гәзиттәре та­рихында ғына түгел, район башҡортта­ры ҡоролтайында ла яҡты эҙ ҡалдырған шәхестәрҙең береһе. Марат Ғиниәт улы менән был өлкәлә лә бергәләп күп эштәр башҡарырға тура килде. Илем, те­лем, халҡым тип янып йөрөгән рухлы аҡһаҡалдарҙың береһе ул. Хәҙер инде ул ваҡыттарҙы һағынып иҫкә алырға ғына ҡалды.

Марат ағайға ныҡлы сәләмәтлек һәм йәшәү дәрте теләйем.

Розалия НАЗАРОВА.