Уҡытыусы булып тыуған ул

Уҡытыусы булып тыуған ул

Һәммәбеҙҙең дә ҙур тормошҡа юлы уҡытыусы биргән һабаҡтарҙан башлана. Мәктәптә белем алмайынса ниндәйҙер һөнәргә эйә булыу, юғары дәрәжәләр яулау, яуаплы вазифалар биләү мөмкин түгел. Кешенең киләсәге лә, яҙмышы ла – уҡытыусы ҡулында.

Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ – ве­теран-уҡытыусы, мәғариф от­личнигы Людмила Вәхитова 46 йыл ғүмерен ошо изге һөнәргә бағышлаған.

“Уҡытыусылыр, моғайын”, - тигән уй үтте Людмила Са­бирйән ҡыҙы менән тәү тапҡыр осраҡлы ғына танышҡан саҡта ла. Сөнки уҡытыусылар башҡа һөнәр эйәләренән әллә ҡайҙан айырылып тора. Тәү күреүҙән үк уның башҡорт, татар һәм рус телдәренең ба­рыһында ла иркен һөйләшеүе һоҡландырҙы.

- Белеүемсә, һеҙ Әбйәлил районында тыуып үҫкәнһегеҙ. Ҡырмыҫҡалы тарафтарына ни­сек килеүегеҙ хаҡында һөйләп үтһәгеҙсе?

- Эйе, хозур тәбиғәт ҡо­сағында урынлашҡан Ташти­мер ауылында тыуып үҫтем. Был яҡтарҙа атайым 25 йыл буйы судья, әсәйем прокурату­ра тәфтишсеһе булып эшләне. Һуңынан уларҙы Ҡырмыҫҡа­лыға эшкә күсерҙеләр. Тәүге йылдарҙа Рәмил ҡустым Әбйәлил яҡтарын бигерәк ныҡ һағына ине, кире күсәйек тип тә аптыратты атай-әсәйҙе.

- Ни өсөн уҡытыусы һөнәрен һайланығыҙ һәм нәҡ рус теле һәм әҙәбиәте йүнәлешенә өҫтөнлөк бирҙегеҙ?

- Кескәй саҡтан уҡыты­усы булырға хыялландым. Урамдағы балаларҙы инде­реп, ишекте таҡта итеп, уҡы­тыусы булып уйнай инем. Элек мәктәптәрҙә производ­стволы уҡытыу була торғай­ны. Кемдәрҙелер машинала йөрөргә, һыйыр һауырға өй­рәтһәләр, беҙгә башланғыс кластар уҡытыусыһы һәм өл­кән пионервожатый булыу дәрестәрен бирҙеләр. Мәк­тәптә уҡығанда бигерәк тә рус теле һәм әҙәбиәте дәрестәре күңелемә яҡын булды. Шу­лай уҡ китап уҡырға яраттым. Ул саҡта кәрәсин лампаһы яҡтыһында төндәр буйы китап уҡып сыға инем. Бөрө педаго­гия институтын тамамлағас, йүнәлтмә буйынса Һәүәләй мәктәбенә эшкә ебәрҙеләр, унда 20 йыллап балаларға бе­лем бирҙем. Бында Ҡолош, Бишауыл-Уңғар, Мөҡсин ауылдарынан да балалар уҡы­ны. Әсәйем ныҡ сирләп кит­кәс, беҙгә район үҙәгенә күсеп килергә тура килде. Бында бер аҙ мәғариф бүлегендә эшләп алғас, кире үҙемдең яратҡан уҡытыусылыҡ эшенә күстем.

- Уҡытыусы һөнәрен һай­лағанға үкенмәйһегеҙме?

- Юҡ, бер ҡасан да үкенгә­нем булманы. Уҡытыусылыҡ эшенә бар көсөмдө, тырыш­лығымды һалдым. Утыҙ йыл­дан ашыу миҙал комиссияһы ағзаһы булдым. Мин уҡытҡан уҡыусылар һаман булһа рәх­мәттәрен әйтеп, байрамдар менән ҡотлап торалар. Уҡы­тыусы өсөн ошонан да ҙур бәхет юҡ. Әле лә элекке уҡы­усыларымдың балалары ярҙам һорап килһә, дәрестәрен әҙер­ләшәм, теманы аңлатам. Уҡы­тыусы эшенең бер ауырлығын тойманым. Миңә барыһы ла еңел генә бирелде. Эшләгән дәүерҙә уҡыусыларҙы Өфөгә, Ленинградҡа экскурсияларға, театр-музейҙарға йөрөттөм. Тормошомдо ошо эшемдән башҡа күҙ алдына килтерә алманым. Төрлө конкурстар ойошторорға, әҙәби кисәләр үткәрергә, гәзиткә мәҡәләләр яҙырға ла өлгөрә инем.

- Улығыҙ һеҙҙең һөнәрҙе һай­ларға уйламанымы?

- Тормош иптәшем Арыҫлан Мирғәле улы Ҡусҡарбәков та баян класын­да уҡытты. Ҡыҙғанысҡа, бик иртә мәрхүм булды. Эдуард улыбыҙ беҙҙең һөнәрҙе һайла­маны, журналистика өлкәһен үҙ итте. Бәлки, ейәнсәрем ми­нең һөнәрҙе һайлар тип өмөт­ләнәм.

- Һеҙҙең исемегеҙгә бәйле тарих та рус теле һәм әҙәбиә­тенә бәйле бит әле...

- Эйе. Минең атай-әсәйем уҡырға яраттылар. Атайым би­герәк тә А.С.Пушкин ижады­на мөкиббән ине. “Ҡыҙым ты­уһа, Людмила тип, улым тыуһа Руслан тип ҡушам” тигән ул. Шулай итеп мин Пушкин­дың “Руслан һәм Людмила” поэмаһының төп геройҙары­ның береһенең исеменә эйә булғанмын.

- Уҡытыусы булыу һеҙҙең өсөн нимә ул?

- Минеңсә, уҡытыусы бе­лем биреп кенә ҡалырға тейеш түгел, иң тәүге сиратта шәхес тәрбиәләүсе лә. Шулай уҡ ул һәр йәһәттән балаларға өлгө булып торорға, Тыуған илгә, туған телгә һөйөү осҡондары тоҡандырырға ла бурыслы.

- Үҙегеҙ эшләгән осорҙа элекке уҡытыу системаһы буй­ынса белем биргәнһегеҙ. Шулай уҡ заманса уҡытыу методикаһы менән дә танышһығыҙ. Ҡай­һыһына өҫтөнлөк бирәһегеҙ?

- Элекке уҡытыу систе­маһы яҡшыраҡ тигән фе­керҙәмен. Әлбиттә, хәҙер­геһенең дә ыңғай яҡтары бар. Мәҫәлән, берҙәм дәүләт имти­хандарын ғына алғанда, уның һөҙөмтәләре буйынса һәр уҡыусы үҙе теләгән Рәсәйҙең теләһә ҡайһы юғары уҡыу йор­тона уҡырға инә алыуы менән яҡшы. Уҡыусыларҙың юғары белем алыу даирәһе киңәйә.

- Заман уҡытыусылары­на һәм уҡыусыларына ниндәй кәңәштәр юлларһығыҙ?

- Уҡытыусыларҙың бер үк ваҡытта изге күңелле лә, та­лапсан да булыуын теләр инем. Хәҙерге балалар күп белә, шуға күрә уларҙан бер башҡа юға­ры тороу өсөн һәр ваҡыт үҙ өҫтөңдә эшләргә, белемдәрҙе камиллаштырып тороу ҙа кәрәк. Шулай уҡ уҡытыусы­ларға балаларҙың шәхесенә ҡағылышлы насар һүҙҙәр әйтеү ҡәтғи рәүештә тыйыла. Бына мин үҙемдең уҡытыусыларым­ды һаман да тик йылы хистәр менән генә иҫкә алам. Беҙҙең өсөн уҡытыусы иң абруйлы кеше була торғайны. Ә уҡыу­сыларға килгәндә, уларға күп уҡырға һәм белем алыуға ҙур яуаплылыҡ менән ҡарарға өн­дәр инем. Русса әйткәндә: “Без грамматики не выучишь и ма­тематики”. Шуны онотмаһын­дар. Уҡытыусы һәм уҡыусы араһында һәр саҡ дистанция һаҡланырға тейеш.

- Ҡыҙыҡлы һәм фәһемле әң­гәмәгеҙ өсөн ҙур рәхмәт, Люд­мила Сабирйән ҡыҙы. Артабан да үҙегеҙ белем биргән уҡыусы­ларығыҙҙан тик рәхмәт һүҙҙәре һәм изге теләктәр ишетергә яҙһын!

Розалия БИКТИМЕРОВА.