Диетаһыҙ ҙа ябығырға мөмкин

Метаболизм йәки матдәләр алмашыныуы барышында организмда төрлө химик процестар бара, туҡ­ланыу матдәләре эшкәртелә, тарҡатыла, күҙәнәктәргә үтеп ингән ваҡ ҡына өлөшсәләргә әүерелә һәм йәшәү өсөн энергия бүлеп сы­ғара. Шулай уҡ күҙәнәктәрҙе организм эшмәкәрлеге өсөн кәрәге бул­маған файҙаһыҙ элемент­тарҙан ҡотолдора. Матдәләр алмашыныуы бик яй барған осраҡта туҡланыу матдә­ләренең энергияға әүерелеүе лә кәмей, исраф ителмәгән калориялар запаста туплана, шулай итеп, “икенсе эйәк”, “йыуан ҡорһаҡ” барлыҡҡа килә. Метаболизмға тәьҫир иткән фак­тор­ҙар байтаҡ. Мәҫәлән, йылдар үтеү менән матдәләр алмашыныуы аҡрыная. Шулай булғас, йәшәү рәүешенә, туҡланыуға иғти­барҙы арттырыу кәрәк. Ир-атта матдәләр алмашыныуы шәберәк бара, быны­һы көслө заттың организмы үҙенсә­лектәре менән аңлатыла. Нәҫелдән килгән күсә­гилешлектең дә мат­дә­ләр алмашыныуына йоғонто яһауы ихтимал. Ҡалҡан биҙе сиренә дусар булған ауырыуҙарҙа матдәләр алмашыныуы аҡрынайыуы күҙәтелә. Ҙур кәүҙәле, оҙон буйлы кеше­ләргә күберәк энергия талап ител­гәнлектән, калориялар тиҙ тотонола. Уларҙа метаболизм процесы шәп бара. Кеше ни тиклем күберәк хәрәкәтләнә, матдәләр алмашыныуы ла шунса шәберәк. Оҙайлы ваҡыт стресс хәлендә булыу, нервы көсөргәнешлелеге, де­прессия, йоҡоһоҙлоҡ һәм асығыу – метаболизм процесын тотҡар­лаған факторҙар. Нисек туҡланыу яҡшыраҡ? Бел­гестәр йышыраҡ, әммә бәләкә­йерәк порциялар ашауҙы тәҡдим итә. Ара-тирә ҡапҡылап алыу ҙа ярай, тик булка, бәлештәр менән түгел, ә еләк-емеш, сәтләүек – иң яҡшы­һы. Икенсенән, артығын ашамағыҙ, бер ултырғанда калорияларҙың көндәлек нормаһын үтәү һеҙҙең сәләмәтлек файҙаһына түгел. Үтә майлы, ыҫланған, тоҙло һәм шәрбәтле ризыҡ ашауҙан тыйылып торһағыҙ ҙа, яҡшыраҡ булыр. Көнөнә күпме һалҡын һыу эсә­һегеҙ? Ҡайнатылмаған һыу орга­низмдағы бөтә химик процестарҙа ла ҡатнаша, уның аҙлығы метаболизмды аҡрынайта. Халыҡ араһында йөрөгән уйҙыр­маларға ышанмағыҙ. Мәҫәлән, имеш, ҡайһы бер аҙыҡтар (грейпфрут, сельдерей, ананас) май ҡатламын яндыра, сәй һәм ҡәһүә матдәләр алмашыныуын тиҙәйтә, шәкәр урынына уны алмаштырған башҡа матдәләр ҡулланырға ярай һәм башҡа төрлө-төрлө “аҡыллы”, иҫбатланмаған кәңәштәр сәлә­мәтлекте нығытмаясаҡ. Динә АРЫҪЛАНОВА