САҠЫРЫЛМАҒАН ҠУНАҠ

- Һаумыһығыҙ! Дуҫымдың туйына килгәйнем, бында унан башҡа бер танышым да юҡ, үҙе күренмәй, әллә кергәндәр ҙә инде?! – егет ситтә тәмәке быҫҡытҡан бер иргә өндәште, - һеҙ Рәсимәне белмәйһегеҙме?

- Сәләм, ҡустым! Рәсимәне? Юҡ, белмәйем! Шылтырат һуң үҙенә!

- Әй, ҡабаланып, телефонымды онотоп киткәнмен, - Ғүмәр үкенесле итеп йөҙөн сирҙы, - алыҫтан киләм, ярты юлда иҫләнем дә ул, шуның өсөн кире боролоп булмай бит инде...

- Дуҫың бик шәп күрәһең, туйына йыраҡтан килгәс. Кейәүе менән бергәләп саҡырҙылармы? – ир шуҡ йылмайҙы.

- Саҡырманылар шул... Бергәләп тә, айырым да. Балалыҡ дуҫым ул - Рәсимә. Бергә үҫтек, бергә уҡыныҡ... – Ғүмәр тынып ҡалды. Ҡасандыр Рәсимә менән араларында булған мөхәббәт тураһында был таныш түгел кешегә барыһын да һөйләп тормаҫ бит инде.

- Аңлашыла, - тине ир, тәмәкеһен тәрән һурып.

Иргә нимә аңлашылғандыр, Ғүмәр төпсөнмәне. Эйе, Рәсимә уны туйына саҡырмағайны, әлбиттә. Нисәмә йыл үткәс, улар бынан бер ай элек кенә интернет аша ҡабаттан табышып, хәбәр алыша башлағайнылар. Кейәүгә сығып туйы булырын да йәшермәне Рәсимә. Нимәһен йәшерергә?! Ғүмәр үҙе ғәйепле. Әрмегә китте лә юғалды. Ун йылға юғалды! Һөйгәненең хеҙмәт итеп ҡайтыуын тоғро көткән Рәсимә менән Ғүмәр бер йылға яҡын ғына хат алыштылар ҙа бәйләнеш ҡырҡа өҙөлдө...

- Ана, кемдәрҙер сыға хәҙер. Бәлки һинекеләрҙер?! Яҡыныраҡ бар! – ир никах йорто ишеге алдына йыйылыша башлаған халыҡҡа ымланы.

Ғүмәр шунда табан атланы. Кемдер кешеләрҙе ике яҡҡа бүлеп тере коридор яһай. Барыһының да иғтибары ишектә. Унда ап-аҡ күбәләктәй, туй күлдәгенең киң итәктәрен бармаҡ остары менән генә семтеп тотҡан кәләш күренде. Артынса тәпәшерәк кәүҙәле кейәүе лә күҙгә салынды.

Рәсимә! Ғүмәр саҡ ҡысҡырып ебәрмәне. Ҡасандыр тормошон унан башҡа күҙ алдына ла килтермәгән һөйгәне бер-нисә аҙымда ғына. Тик улар бар донъяларын онотоп, шашып бер-береһенә ташланмаясаҡтар. Һөйгәне туй күлдәгендә, икенсе менән...

Икенсе менән... Туҡта-туҡта! Ғүмәргә был ҡаҡса, тәпәш буйлы кейәү егете таныш күренде. “Егете” тип, урта йәштәрҙәге ир, Кавказ халҡына оҡшаған. Парҙар ҙа түгел бит әле. Сибәр, һомғол буйлы Рәсимә һәм был: тәпәш, йәшкә лә оло, үҙебеҙҙең башҡорт та түгел... Ярай – пеләш түгел!..

Нимә, түгел дә түгел... Рәсимәнең янында ла һин - Ғүмәр түгел бит! Ә барыбер шул ир. Яратамы икән ней шуны Рәсимә?.. Тапҡан!

Ҡунаҡтарҙан яһалған тере коридорҙың осонда торған Ғүмәрҙе Рәсимә күрмәгәйне әле. Бына кейәүе уны күтәреп алды. Уф, баҫҡыстан төшкәндә кәләшенең оҙон күлдәгенә буталып, ҡолата инде Рәсимәне...

Ҡолатманы... Ҡолатһа ла шәп булыр ине, тип уйланы Ғүмәр. Бар халыҡ алдында көлкөгә ҡалыр ине исмаһам.

Бына бәхетле пар рәттәр янынан уҙа. Уларға ҡунаҡтар ике яҡтан сәскә, кәнфит кеүек тәмлекәстәр, ыуаҡ аҡса яуҙыра. Ғүмәрҙең бар иғтибары, һаман да кейәүенең ҡосағынан төшмәгән Рәсимәлә. Ул һөйгәненең күҙҙәрендә бәхет сатҡылары бармы-юҡмы икәнлеген абайларға тырышты. Рәсимә ипле генә, уңайһыҙланыбыраҡ йылмайһа ла, уның ҡарашы һағышлы ине.

Осҡа етәрәк Рәсимә Ғүмәрҙе күрҙе лә, кейәүенең әле уны ҡулдарынан төшөрөргә теләге юҡлығына ҡарамай, ергә баҫты. Ошо ваҡыт, көтөлмәгән осрашыуҙан, егет ҡыҙҙың моңһоу күҙҙәрендә шатлыҡ осҡондары ҡабыныуын шәйләне. Мине ҡапыл, уйламағанда тап итеүенән ҡаушап ҡалманы – шатланды ғына, барыбер көткән, тип һөйөндө Ғүмәр.

Кейәү менән кәләште ҡотлай башланылар. Ҡунаҡтар улар менән күмәкләп тә, берәм-берәм дә фотоға төшөп ҡалырға тырышты. Ғүмәр ҡулында тотҡан сәскә гөлләмәһен бүләк итергә уңайһыҙланып артына йәшерҙе.

- Беҙҙән ҡалма! – тип шыбырланы Рәсимә Ғүмәргә, уның янынан үҙып, машиналарына ултырырға йүнәлгәндә.

Әллә ни күп булмаһа ла, тик ҡиммәтле сит ил машиналарынан ғына торған туй кортежы, күкле-йәшелле сигналдарын ҡысҡыртып, никах йортонан ҡуҙғалып китте.

Машиналар урамдарҙа светофорҙарҙың ҡыҙыл утына туҡтаған ерҙә туҡтап, туҡтамаған ерҙә сигналдар биреп, барыһы ла үтеп ҡалырға ашыҡты. Ғүмәр ҙә, таныш түгел ҡалала үҙенән алдағы машинаны күҙҙән ысҡындырмаҫҡа тырышып, улар ыңғайына юл ҡағиҙәләрен боҙорға мәжбүр булды. Үҙенең уйынан нисәмә йыл күрмәгән Рәсимә сыҡмаһа, күҙ алдында уның кейәүе - тәпәш Кавказ кешеһе торҙо. “Ҡайҙа күрҙе һуң ул уны?.. Әлбиттә, Чечняла! Тик ҡайһы ерҙә, ниндәй осраҡта? Ул да Ғүмәргә иғтибар итте шикелле?!”

Урамдың уң яғында бер майҙанда Мәңгелек уттың ялҡындары күренде. Туй кортежы, ғәҙҙәттә, бындай иҫтәлекле урындарҙы урап уҙмай. Туҡтанылар. Ғүмәр башҡаларға эйәрмәй, машинаһында ҡалды.

Ана, Рәсимәнең кейәүе йәш кәләшенә машинанан сығырға ярҙамлаша. Рәсимә бер нисә аҙым ғына атланы ла, кемделер эҙләгәндәй, тирә-яғын байҡап алды. “Бында, бында мин! Был осрашыуҙың аҙағы нимә менән тамамланһа ла һине ташлап китмәйәсәкмен!..”

Мәңгелек утҡа сәскәләр һалып, фотоға төшөп, барыһы ла ҡабаттан ҡуҙғалыр алдынан, Ғүмәр машинаһынан сыҡты. Ҡыҙ уны шунда уҡ күреп, йылмайып ҡуйҙы. Был минутта Ғүмәргә Рәсимәнең кейәүе лә иғтибар итте. Уныһының, киреһенсә, сырайы һытылды һәм машинаһына инеп юғалғансы Ғүмәрҙән ҡарашын алманы...

“Был тиккә түгел! Күрәһең ниҙер һиҙенә, ниҙер белә был кейәү. Бик таныш, үҙе һалҡын, арҡа мейеләрен зымбырлатырлыҡ ҡараш. Нисегерәк осраштыҡ һуң - иҫләй ҙә алмайым, хыт үлтер!” тип уйланы Ғүмәр. Күп булды шул унда дошманы ла дошман түгеле лә...

Ҡала урамдары артта ҡалды. Тәбиғәттең һары, ҡыҙғылт буяуҙарға мансылған сағы. Машиналар юлға ҡойолған ҡоро ағас япраҡтарын туҙҙырып алға елдерҙе. Юл буйынса, ҡышҡы буранда юлға ҡар һалмаһын тиепме, ултыртылған бейек тирәк ағастары рәте. Йыраҡтараҡ инде тәпәш ағастарҙан торған урман күренгеләп ҡала. Һәр ер үҙенсә гүзәл, үҙенсә матур, ә беҙҙең таулы, йөҙйәшәр ылыҫлы, һомғол ап-аҡ ҡайынлы урмандарыбыҙ тағы ла гүзәлерәк, тағы ла матурыраҡ, тип сағыштырҙы Ғүмәр.

Ниһайәт, ун биш-егерме минут самаһы елдергәс, туй кортежы тимер юл-йөк станцияһына оҡшаған бер ҡасабаға килеп етеп, таҡтанан ваҡытлыса кәртәләп алынған ташландыҡ элеватор майҙанына инеп туҡтаны. Уртала яңы ғына ҡыҙыл кирбестән төҙөлгән ике ҡатлы бина тора. Алтаҡтаһы әлегә күренмәһә лә бындай биналарҙың тәүге ҡатында, ғәҙәттә, кафе-фәлән, икенсе ҡатында ҡунаҡхана була. Арыраҡ, ярым емерек элеваторҙың тышында бик күп таҡта, ағас өйөмдәре. Унда күрәһең, ағас бысыу цехы урынлашҡандыр, тип күҙәтеп өлгөрҙө Ғүмәр. Кафенан, ауыҙына инде нисә сәғәт тағәм ризыҡ ҡапмаған Ғүмәрҙең танауын ҡытыҡлап, тәмле еҫтәр килеп бәрелде.

Машиналарынан сығып төркөм-төркөм булып һөйләшеп, көлөшөп торған ҡунаҡтар эскә инергә уйламайҙар ҙа. Тәғәйенләнгән ваҡыттары етмәгән микән ней әле һаман?! Кейәү кеше генә инеп киткәйне, уныһы ла сыҡмай... Байрамса затлы, матур-матур кейемдәрҙәге халыҡ араһында ла ап-аҡ туй күлдәгендәге Рәсимә, үҙе әллә ҡайҙан бер башҡа айырылып, йәш кенә ҡатын менән һөйләшеп тора.

Бер килгәс, ҡасып-боҫоп йөрөп булмаҫ, яндарына барайым, тип тәүәкәлләп Ғүмәр улар яғына ыңғайланы. Тик теге йәш ҡатын ҡапыл әйләнеп, үҙе Ғүмәргә табан атланы. Килеп еткәс, йылмайып, бер ни ҙә аңлап өлгөрмәгән Ғүмәрҙе ҡыйыу ғына итеп ҡултыҡлап та алды:

- Мин Рәсимәнең дуҫы - Динә булам, ә һеҙ - Ғүмәр, ивет?! – тип егетте үҙенә тартып һыйындырҙы ла ситкәрәк алып киткәс, - уның үтенесе буйынса һеҙ бөгөн минең кавалерым! Аңлашылдымы?

- Аңлашылмай буламы һуң. Рәхмәт инде ҡотҡарыуығыҙға! – Ғүмәр уңайһыҙланып ҡатындың эҫе ҡулдарынан ысҡынырға итте, үҙе Рәсимәгә ҡараны.

Рәсимә, уны тыңла, буйһон тигән кеүек, Ғүмәр генә һиҙерлек итеп башын ҡаҡты. Ә Динә үҙ роленә ихласлап тотондо:

- Рәхмәтте аҙаҡ Рәсимәгә әйтерһегеҙ! Хәҙергә әйҙәгеҙ, ҡасан ингәнсе тиклем, машинағыҙҙа ултырып торайыҡ.

Ҡыйыу күренә, тип уйланы Ғүмәр Динә тураһында.

- Нишләп улай һуңлап ҡалдың, Ғүмәр? – Динә “һин”гә үк күсеп китте.

- Йыраҡ бит. Килгәс тә сәскә магазинын саҡ таптым, унан Загсығыҙҙы...

- Мин уны әйтмәйем. Шундай ҡыҙҙы бер бабайға биреп ебәрәһеңме хәҙер, тиеүем. Үҙебеҙҙең кеше лә түгел...

- Һуңланыммы ни, Динә? Шулай килеп сыҡты бит. Кем ғәйепле – минме, Рәсимәме? Әллә тормош ғәйеплеме?! Белмәйем... – Ғүмәр тынып ҡалды.

- Ярай, танауыңды төшөрмә! Рәсимә бик аҡыллы ул. Загс йортонан сыҡҡас, нишләп ҡапыл ғына үҙгәрҙе икән тип аптыраған булам - һине осратҡан икән. Әле уның менән һөйләшкәндә лә аңланым – ярата ул һине. Һөйөүе һүрелмәгән.

- Ә нишләп уға кейәүгә сығырға булды һуң?

- Кәрәк тапһа, үҙе һөйләр барыһын да. Әйҙә, йөрәккәйем, ана, керә башланылар. Мә, тот букетыңды! – Динә ихлас йылмайып, арттан рауза гөлләмәһен ынтылып алды.

Кафеға ингәнсе тиклем һүҙгә әүәҫ Динә был хужалыҡ Рәсимәнең буласаҡ кейәүе Аликтыҡы икәнлеген дә һөйләп өлгөрҙө.

“Бай кейәүгә сыҡҡан! Тик яратышып өйләнешкәндәрме һуң?! Әлбиттә, Алигы яраталыр ҙа Рәсимәне. Ә Рәсимә? Һағыш тулы күҙҙәрендә туй шатлығы нурҙары күренмәй. Ғүмәр менән ҡараштары осрашҡанда ғына йөҙө асылып китә.

* * *

Йәшерәк саҡта баҙнат итмәү, ҡыйыулыҡ етмәү, бигерәк тә имеш-мимеш һүҙҙәргә ышанып күпме һөйөшкән йәрҙәр бер-береһен юғалта...

Рәсимә мәктәптән һуң университетҡа уҡырға инде. Уҡытыусыларының Ғүмәрҙе лә берәй юғары уҡыу йортона инер, тип фаразлауы бушҡа булды. Егет мәктәпте яҡшы билдәләргә генә тамамлаһа ла, ары уҡыу уның уй-хыялында ла юҡ ине. Йыл ярым ауылда төрлө эштәрҙә йөрөнө лә хәрби хеҙмәткә алынды. Ошо йыл ярым ваҡыт эсендә, бер-береһенән айырым булһалар ҙа, Ғүмәр менән Рәсимәнең араһындағы дуҫлыҡ ысын мөхәббәткә әүерелде. Ҡыҙҙың ялға, каникулға ҡайтҡан саҡтарында һағынышып осраштылар. Киткәнендә айырыла алмай ғазапландылар... Ул һағыш тулы, йылы-йылы хистәр тулы хат алышыуҙар... Рәсимә егетте Өфөгә саҡырып та ҡараны. Тик Ғүмәр оло йәштәге ата-әсәһен берүҙҙәрен ҡалдырып, ауылды ташлап сығып китергә баҙнат итмәне. Әллә, Рәсимәне нисек кенә яратһа ла, ҡыйыулығы етмәнеме...

Хәрби хеҙмәткә алынып, ярты йыл учебкала булғандан һуң Чечняға эләкте. Яраланып госпиталдә ятҡанында килде лә инде шул ҡәһәрле хәбәр: Рәсимәһе икенсе егет менән йөрөй, тигән... Кем яҙҙы һуң шул хатты Ғүмәргә? Ошо һорау егет өсөн ғүмерлек сер, сиселмәҫ төйөн булып ҡалды.

Ә Рәсимә, ысынында ла, тоғро көттө Ғүмәрҙе. Әлбиттә, сибәр ҡыҙҙың

артынан йөрөүселәр булманы түгел, булды. Күрше ауыл егете, хәрби хеҙмәткә лә яраҡһыҙ Дамир бигерәк маҙаһына тейҙе. Рәсимәнең артынан Өфөгә барып эшкә лә урынлашып ҡарағайны, ялҡаулығы арҡаһында ҡалала төпләнә алманы...

Ҡыҙыу нөктәлә хеҙмәт иткән Ғүмәрҙән хаттар килеүе ҡырҡа туҡтап ҡалғас, Рәсимә үҙенә урын тапманы. Төрлө уйҙар башына килде. Тартынһа ла, Ғүмәрҙең әсәһенән белешергә булды... Тик, һөйгәненең ата-әсәһенә яҙған хаттарын күреү, уның иҫән-һау икәнлеген белеү Рәсимәнең шик-борсолоуҙарын арттырҙы ғына. Нишләп яҙмай Ғүмәр, ни булған уға? Ысын булмағанмы мөхәббәте?.. Үҙе алдағы тормошон Ғүмәрһеҙ күҙ алдына ла килтермәгәс, уны һөйөүе бар йөрәктән булғас, һалдатына ғәйбәт һүҙ еткергәндәрҙер тип уйлап та бирмәне. Әллә, киноларҙа күргәненсә, Ғүмәр зәғифләнеп, хәҙер Рәсимә миңә ҡарамаясаҡ, ваз кисәсәк тип араларын өҙөргә булдымы?! Аяҡһыҙ-ҡулһыҙ ҡайтһаң да яратасаҡмын, тигән ҡыйыу уйҙан да ҡурҡманы Рәсимә! Тик ҡайт ҡына, яҙ ғына бер хәбәр үҙең тураһында...

Ғүмәр хеҙмәтен тултырғас ҡайтырға ашыҡманы, бер дуҫы менән уның тыуған яғына – Себер тарафтарына юлланды... Рәсимәне оноторға тырышһа ла, булдыра алманы. Һөйгәне, тәүге һәм берҙән-бер мөхәббәте, гел уйынан сыҡманы. Үҙе нимәнелер көттө, нимәгәлер өмөтләнде.

Көндәлек тормошҡа интернет ныҡлап килеп кергәс, шуның аша Рәсимәне эҙләп тапты. Виртуаль донъяла һөйгәне менән бергә булды, бергә

йәшәне. Тик бәйләнешкә сығырға баҙнат итмәне – Рәсимәнең һаман да яңғыҙ икәнлеген белгәс, уның ғәйепле түгеллеген аңлай башлағайны ла бит...

* * *

Кафеға ингәс тә Ғүмәр Рәсимәнең әсәһен танып һаулыҡ һорашырға ынтылғайны, уны ҡултыҡлаған Динә ашығып:

- Һин нимә?! Һин бында ят кеше – бер кемде лә белмәйһең. Иҫеңдә тот! - тип, Ғүмәрҙе ысҡындырмай, үҙенә нығыраҡ тартты. Ярай әле элекке ауылдашы егеткә иғтибар итмәне, күпме ваҡыт уҙған, онотҡандыр ҙа инде.

Туй мәжлесе башланды. Ҡунаҡтарҙы бер-береһе менән таныштырыу ваҡыты ла етте. Ғүмер үҙен кем тип таныштырырҙарын белһә лә, осло ҡаҙаҡ өҫтөндә ултырғандай хис итте. Динә, иһә, үҙ роленә мөкиббән китеп бирелгәйне, хатта артығыраҡ та ҡыландыра башланы шикелле... Ултырғысын Ғүмәрҙекенә терәтеп үк ҡуйып, бар тәне менән егеткә һыйынды. Эҫе, йомшаҡ ере менән саҡ алдына менеп ултырмай. Йәш ҡатындың ошондай наҙлы яҡынлығына ниндәй ир сыҙар ине икән – билгеһеҙ. Ғүмәр тәненә, йәненә ләззәт биреүсе Динәне ҡосаҡлап алыуҙан тыйылып, бар иғтибарын Рәсимәгә йәлеп итергә тырышты...

Ҡыбырларға ла, тиерлек, ҡурҡып ултырған Ғүмәрҙең алдына Динә йә бер ризыҡты, йә икенсеһен шыуҙырып һалды. Һәр тапҡыр егеткә нығыраҡ ҡағылды... Ҡыҫҡаһы, Динәнең үҙ ролен шулай оҫта башҡарыуымы, әллә онотолоп китеүеме, нисек кенә булһа ла, Ғүмәргә Рәсимә менән күҙ ҡараштары аша аралашырға ҡамасауламаны.

Динә, әлбиттә, үҙ аңында ине. Тик шундай егет менән типтереп ҡалыу яҙыҡ эшме ни, әхирәте үҙе үк һорағас. Артығыраҡ ҡыланыуын үҙһенмәһә, янында никахлы бабайы бар - һыйынһын шуға. Егете генә ултыра бында, мәмәйгә оҡшамаһа ла, ҡаҡҡан бағаналай, тип үҙенсә фекерләне.

Ҡунаҡтарҙы таныштырыу һәм кейәү менән кәләште ҡотлау бер ыңғай барҙы. Сират Ғүмәр менән Динәгә еткәс, тамада:

- Беҙҙең матур кәләшебеҙҙең яҡын әхирәте Динә егете Ғүмәр менән. Һүҙ уларға, - тигәс, Ғүмәр: “Рәсимә исемемде тамадаға яҙҙырып та өлгөргән” тип әҙерәк тыныслана төштө.

Улар бәхетле парҙы ҡотлап, бүләктәрен тапшырырға яндарына барғас, әҙгә генә, Ғүмәр менән Рәсимәнең ҡараштары тағы тап килеште... Ғүмәрҙең күҙҙәренән: “Ҡотлауын ҡотлайым да ул һине, йәнем! Ә ары нисек?..” тигән һүҙҙәрҙе уҡырға булһа, Рәсимәнеке: “Эх, Ғүмәр, Ғүмәр! Ниңә килдең инде? Күпме йылдар буйы йөрәгемдә тик һине генә йөрөтһәм дә, һинһеҙ яҙмышыма күнә башлағайным бит инде... Нишләйек һуң?..” - тиҙәр ине...

Динә сиратлап икеһен дә ҡосаҡлап үпһә, Ғүмәр Рәсимәне ҡосаҡлай ҙа, үбә лә алманы. Юҡ! Һөйгәненең янында торған иренән тартыныу ҙа, ҡурҡыу ҙа түгел ине был. Тыйыла алмам да ошо уҡ секундта бөтә мәжлесте боҙормон, түҙемле булайым, тип уйланы Ғүмәр. Ул гөлләмәһен Рәсимәгә бүләк итте лә, әҙәп һаҡлап, Алик менән күреште.

Тағы шул баяғы һалҡын, мәкерле күҙҙәр. Ә балаларҙыҡылай бәләкәй генә усы еп-еүеш. Ғүмәр тәүҙә сирҡанып, ҡулын тартыбыраҡ ҡуйҙы ла тыйылды. Аликтыҡын нығыраҡ ҡыҫты, ҡарашын алырға ашыҡманы...

Ҡапыл онотолған һүҙҙе, тел осона килһә лә, иҫләй алмаған кеүек, Ғүмәрҙең мейеһендә Алик тураһында ла нимәлер асыла биреп, асыла биреп ҡуя ла ҡабаттан ябыла. Юҡ, хәтерләй алманы Ғүмәр Аликты. Ә тегенеһе барыһын да иҫләй, белә ине шикелле. Ҡарашы тағы ла нығыраҡ боҙланды, зәһәрләнде.

Ғүмәр әйләнде лә, Динәне көтөп тормай, урынына барып ултырҙы. Ҡағыҙ салфетка алып, әйтерһең дә тиргә түгел ә икенсе бысраҡ нәмәгә бысратҡандай, усын ышҡыны. Шунса Динә лә килеп етте:

- Ну-у-у! Ниңә ҡалдырып киттең? Килешмәй ҙә инде, - тине һуҙып.

- Нимәһе килешмәй? Миңә хәтәр күңелле ине, шунда баҫып тороуы. Ҡотланыҡ, булды! – Ғүмәрҙең кәйефе төшкәйне.

Ә туй ҡыҙғандан-ҡыҙҙы. Әле яңы ғына бик тыйнаҡ ултырған, бер-береһе менән һөйләшеп тә бармаған ҡунаҡтар хатта туғанлашып бөттө. Шау-шыу, бейеүҙәр, төрлө уйындар әҙерәк тынып, тостар менән алмашынды. Ғүмәрҙең күңелен әсендереп “әсе” ҡысҡырыуҙар йышайҙы. Динә уны инәлеп тә, көсләп тә бейеүгә төшөрөп ҡараны. Тик теләгенә ирешә алмағас, әле бер үҙе бейеүселәрҙең уртаһында бар һәләтен күрһәтә ине.

Ғүмәрҙең ҡаршыһында ултырған апай бик күңелсәк кеше икән. Төрлө уйындарҙа әүҙем ҡатнаша, оҫта таҡмаҡсы ла. Ғүмәр уға “ҡоҙа”ға әйләнеп китте. Тегеләй итһә лә: “Ғүмәр ҡоҙа”, былай итһә лә: “Ғүмәр ҡоҙа”... Бына ул урынынан тороп сыҡты ла, таҡмаҡ әйтеп, тыпырлатып бейеп тә китте:

“Ике ярҙы тоташтырған

Күперҙәрҙе боҙалар.

Ике йәрҙе кем айыра?

Әлеге шул ҡоҙалар!..”

Һы, тип уйланы Ғүмәр, һаман миңә төрттөрә. Әйҙә, таҡмаҡлаһын да, йәлме ни. Бәлки дөрөҫ тә таҡмаҡлайҙыр!

Апай инде Рәсимәләр янынараҡ барып тыпырлата ине:

“Беҙҙең кейәү башҡорт түгел –

Чечен булыуы ҡулай!

Башҡорт ирен аҫырауы

Ауырға төшә, малай!”

Алик таҡмаҡтың мәғәнәһен аңланымы, юҡмы – билгеһеҙ ине. Етди, ҡоро йөҙөндә һығып сығарған йылмайыу һыҙаттары ғына әҙерәк сағылып ҡалды... Туҡта! “Башҡорт түгел – чечен булыуы... башҡорт түгел – чечен булыуы...” Иҫләне бит Ғүмәр Аликты! Иҫләне! Һай, маладис та инде таҡмаҡсы апай! Уның ошо һүҙҙәренән һуң иҫләне лә ҡуйҙы Аликты ҡайҙа осратҡанлығы...

* * *

Көндөҙ өйөндә үҙ эше менән мәшғүл булған, төндәрен ҡулдарына ҡорал алып Ғүмәр кеүек йәш кенә һалдаттарға ҡаршы яуға сыҡҡан бандиттарҙың береһе ине был Алик. Әлбиттә, был турала Ғүмәр һуңғараҡ ҡына белде.

Бер тапҡыр Ғүмәр, командирҙары һәм водитель һалдат “Уаз”икта ҡаланан частәренә ҡайтып баралар ине, юлда, дүрт-биш йәштәрҙәге улын етәкләгән, чечен ирен ултыртып алдылар. Тәүҙә, машина туҡтағанда, был ир ситкә тайпылып, ултырмаҫҡа итте. Автоматын ҡосаҡлап, артҡы ултырғыста йоҡомһорап килгән Ғүмәргә командиры:

- Бар, балаһы бәләкәй - арығандыр, ипләп кенә саҡыр! Өркөтөп ҡуйма! – тигәс, Ғүмәр сығып, яғымлы булырға тырышып:

- Әйҙәгеҙ, әйҙәгеҙ! Юлығыҙ йыраҡтыр, ултырығыҙ, - тип машинаның асыҡ артҡы ишегенә ымлап күрһәтте.

Ир һаҡ ҡына, яҡында бер кеше лә булмаһа ла, тирә-яғына ҡаранып алғас, улын күтәреп машинаға инеп ултырҙы. Юл буйына шым килделәр. Тиҙҙән бер

ауыл күренде. Чечен шунда туҡтатырға һораны ла, төшкәнендә Ғүмәрҙе баштан-аяҡ ҡарап тороп ҡалды.

Бер төндә бандиттар беҙҙең блок-постҡа һөжүм иткәс, Ғүмәрҙәрҙең взводын тревога менән ярҙамға торғоҙҙолар. Машиналарҙа аяуһыҙ алыш барған ергә килеп еткәндә, блок-постағы төркөмдөң барыһын да тиерлек дошман ҡырып бөткәйне... Ярҙамдың бик тиҙ килеүен көтмәгән дошман, атыша-атыша тауҙарға сигенде. Ҡараңғылыҡты яҡтыртып уңда, һулда пулялар һыҙғырып оса. Дошман яғынан атыш яйлап кәмеһә лә, бер урындан, эре-эре таштар араһынан, өҙлөкһөҙ ут яуҙырған автомат беҙҙең һалдаттарҙы ергә ятырға мәжбүр итте. Баш күтәрерлек тә әмәл бирмәй, ҡәбәхәт!

Командирҙары алғыр башҡорт егете Ғүмәргә, икенсе яҡтан урап үтеп, ут нөктәһен юҡ итергә әмер бирҙе. Ғүмәр эйелә-шыуыша, уң яҡлап, таш артында йәшеренгән автоматсыға яҡынлашты. Бандиттың патронлы магазиндары бөтөүгә бара ине күрәһең, ул берәмләп ата башланы. Ғүмәр арттан, уға тоҫҡап автоматының тәтеһенә баҫтым тигәндә – тегеһенең патрондары бөттө. Ул әсе һүгенеп ҡоралын атып бәрҙе. Ерҙә, күрәһең ҡаты яраланған, эсен ҡосаҡлап иптәше ята ине. Эх, икәүһен дә ҡулға алғанда, шәп табыш бит былар, тигән ҡыйыу уй килде, Ғүмәрҙең башына. Ул автоматын әҙер тотоп бандиттар янына сыҡты. Ятҡаны әллә үле, әллә аңын юғалтҡан – ҡыбырламай. Ә әле генә беҙҙең һалдаттарға ут яуҙырып зәһәр һуғышҡаны Ғүмәргә әйләнеп ҡараны ла, бер һүҙ ҙә өндәшмәй, ике ҡулы менән башын тотоп ергә сүгәләне. Был – теге саҡта “Уаз”икҡа улы менән ултыртып алған чечен ине.

Әһә, ҡаршылыҡ күрһәтергә уйламай былай, тип Ғүмәр фаразларға ла өлгөрмәне, бандит уға тубыҡланып һыҡтай башланы:

- Зинһар, атмағыҙ! Ҡулға алығыҙ! Туҡмағыҙ! Төрмәгә ултыртығыҙ! Тик улым хаҡына үлтермәгеҙ, үтенәм! Ана, командирымдың кем икәнлеген, бар ҡылған яуызлыҡтарын һеҙгә һөйләйәсәкмен. Ул – тере...

- Ах, һин, Алик! Ҡурҡаҡ йән! Ошо ҡафырланған мосолмандан ҡотоң остомо? Йә, һайра! Тик быны күрәһеңме? – ерҙә ятҡан бандит башын күтәреп Ғүмәр янында тубыҡланып торған Алик исемле яуҙашына ҡараны ла, ҡулында ҡыҫып тотҡан гранатаһына күрһәтеп, - саҡ ҡына яңылыш аҙым, өсөбөҙ ҙә күккә осасаҡбыҙ! Йә, нимә шымдың?! Ә һин, әҙерме тыңларға? – ул Ғүмәргә өндәште.

Ғүмәр ыптырғанып уға ҡараны. Ары нимә эшләргә? Атыуын атып өлгөрөр ҙә ул... Дүңгәләге ысҡындырылған граната барыбер шартлаясаҡ. Ғүмәргә был секундтар минут, сәғәт булып тойолдо.

Алигы нимә ҡылырға ла белмәй, бөтөнләй бөршәйеп, шиңеп ҡалды. Йә был һалдат атып үлтерәсәк, йә үҙеңдеке гранатаһын шартлатасаҡ...

- Һине, башҡорт, кем бында саҡырҙы? Үҙ мосолманыңды үлтерергә килдеңме? Беҙҙе Сталин ҡырып бөтөрә алманы, Путин да бөтөрә алмаясаҡ! Ә һеҙ, приказ тип, үлемгә ташланаһығыҙ бер тимер миҙал өсөн. Һарыҡтарҙы ғына һай-һайлап төрлө яҡҡа ҡыуып йөрөтөп була, ә кешегә приказ кәрәкмәй... Беҙгә үҙ еребеҙҙе һаҡларға, уның өсөн үлергә бер ниндәй ҙә приказ бирелмәне.

- Нимә, башҡорт тип минең маңлайыма яҙылғанмы? – Ғүмәргә чечен командирының әйткәндәре дөрөҫ тойолһа ла, уны ошо һорау ҡыҙыҡһындырҙы.

- Ха! Маңлайыңа һинең башҡа нәмә яҙылған: Тере ҡайтмаясаҡһың, тип, белгең килһә. Сөнки беҙ саҡырылмаған ҡунаҡтарҙы хөрмәт итмәйбеҙ! Ә һеҙҙең турала етәрлеген беләбеҙ!

Ошо ваҡыт тубыҡланып торған Алик, бар ҡыйыулығын йыйып, ҡапыл Ғүмәргә ырғыны. Көрмәкләшеп китһәләр ҙә Ғүмәр автоматын ҡулынан ысҡындырмай, Аликҡа тейҙерергә тырышып, тәтегә баҫты. Тик пулялар уның ҡултыҡ аҫтынан үтеп, бер нисәһе, ерҙә ятҡан бандитҡа эләктеләр. Тауҙарҙа ҡайтауаз ҡалдырып көслө шартлау яңғыраны...

Ғүмәр аңына килгәндә иптәштәре уның янында ине инде. Бәхетенә күрә, һул терһәге еңелсә яраланғайны. Тик ныҡ контузия алыуы сәбәпле ул бер нисә көн ишетмәй торҙо. Арҡаһына граната ярсыҡтары эләккән Алик та тере ҡалғайны. Ғүмәрҙең пуляларынан бигерәк ҡулында шартлаған гранатаһынан үлгән чечен командиры, һуңынан, беҙҙең махсус органдар күптәнән эҙәрлекләгән бандит икәнлеге асыҡланды.

* * *

“Шунда, тау-таш араһындағы төнгө алышта, икебеҙҙең береһе һәләк булһа, әлеге бер кемгә лә кәрәкмәгән күңелһеҙ осрашыу ҙа булмаҫ ине. Рәсимәнең янында ла ултырмаҫ инең, байрамдың йәмен китәреп... Йәки, әлегеләй

ултырғаныңды, исмаһам, мин күрмәҫ инем... Эх, уйҙар, уйҙар...”

Ғүмәр уйҙарға бирелеп иғтибар ҙа итмәй ҡалған икән, ҡараһа – Рәсимә моңайып ҡына әсәһе янында ултыра. Алигы күренмәй. Динә бейеүселәр янында һикерәндәй.

Ғүмәр менән Рәсимәнең, күпме йылдар был донъяла айырым йәшәп тә, тәүге һөйөү ялҡынын йөрәктәрендә һаҡлап ҡала алыуҙарында шик юҡ ине. Улар, күҙҙәре осрашып, саҡ ғашиҡ булғандарҙыҡы кеүек, ҡайнар тойғолар бөркөп, бер-береһенә тартылды. Рәсимә еңелсә генә, мөләйем итеп уға йылмайҙы. Уның ошо йылмайыу нурҙары егет күңеленең иң төбөнә үтеп инеп йөрәген елкендерҙе, быуындарын йомшартты...

Ниндәй яҡын, ҡәҙерле ине һөйгәненең ошо мөләйем йылмайыуы! Барлыҡ булған һыҙланыуҙарҙан арындырыр, таш йөрәктәрҙе иреттерер, үпкәләүҙәрҙе юҡҡа сығарыр, ҡабаттан ғашиҡ иттерер...

Рәсимә әсәһенә ниҙер шыбырланы ла, кинәт урынынан тороп, ҡанаттарын елпеп осҡан ап-аҡ күбәләкте хәтерләтеп, Динә янына уҙҙы. Әхирәттәр оҙаҡ һөйләшмәнеләр. Рәсимә Ғүмәргә тағы бер серле итеп һирпеп ҡараны ла залдан сыҡҡан ишеккә табан йүнәлде.

- Нимә, Ғүмәрчик, уйнамайһың да, көлмәйһең дә, ашамайһың да, эсмәйһең дә?! Тик ултыраһың! – бейеп, күңелләнеп йөҙө алһыуланған Динә пырх итеп Ғүмәрҙең янына килеп ултырҙы. Үҙе ҡайнар тәне менән егеткә ҡағылырға ла онотманы.

- Уйын-көлкөгә әүәҫлек самалы, ашап туйҙым! Күҙәтергә лә кеше кәрәк.

- Ну, күҙәт-күҙәт! Рәсимәңде, тик, күҙеңдән ысҡындырма! Ба-а-ар, - тине Динә һуҙып, теләр-теләмәҫ кенә, - икенсе ҡатта Рәсимәң көтә...

Динә тағы ла ниҙер әйтә ине, Ғүмәр ишетмәне. Ул ашыҡҡанлығын башҡаларға һиҙҙермәҫкә тырышып залдан сыҡты. Ҡыҫҡа ғына коридорҙың иң осондағы баҫҡыстан, бер-ике һикереүҙә, икенсе ҡатҡа күтәрелде. Бер бүлмәнең ишеге, саҡ ҡына ябылып етмәгәне, Ғүмәрҙе үҙенә арбаны...

Рәсимә бер һүҙ өндәшмәй Ғүмәрҙең ҡосағына һырылды. Йомшаҡ ҡулдары менән һөйгәненең муйынынан, сикәләренән һыйпап иркәләне. Ә ирендәре... татлы ирендәре егеттең Себер елдәренә ярылған, ҡоро ирендәренә тәүҙә тартынып ҡына ҡағылдылар ҙа, ҡапыл ярһып, шашып үбергә тотондолар.

Ғүмәр ҙә ниҙер әйтеүҙе, һүҙ башлауҙы бөтөнләй урынһыҙ һананы. Икеһе өсөн дә был ләззәтле минуттарҙа уларҙың йөрәктәре генә серләште. Нисәмә йыл һағынышып, әйтелмәгән һүҙҙәрҙе йөрәктәре генә бер-береһенә еткерҙе. Тик...

Тик, әле уларға нисек кенә рәхәт булмаһын, Рәсимәнең икенсе ир менән туйы бара ине шул...

- Ир балаға ат кәрәк, ҡыҙ балаға – ҡанат, ти әсәйем. Ҡанаттарым ҡайырылып, нимә эшләргә лә белмәйем хәҙер, йәнем? – тип шыбырланы ҡыҙ саҡ ишетелер ишетелмәҫ итеп.

Ғүмәр һөйөү хистәренә бирелеп тауҙар аҡтарырлыҡ хәлдә булһа ла, был осраҡтың ҡыҙыу хәл итерлек эш түгеллеген бик яҡшы аңлай ине.

- Алып ҡасам, урлайым мин һине, тип әйтмәйем... ләкин ҡалдырып та китә алмайым, ҡәҙерлем! Әле ҡайҙа ул... Алик?

- Әйтмәһә лә һиҙәм – уны үҙҙәренекеләр эҙләй. Ул яҡташтарынан ҡасып йәшәй. Бөгөн шылтыраталар ҙа шылтыраталар. Ҡалала ҙур бер дуҫы бар, ашығыс барып килергә кәрәк тип, шунда китте. Ғүмеренә ҡурҡыныс янағайны, туйы барғанлығын да онотто...

- Рәсимә! Был һорауҙы мин һиңә, барыбер, бирергә тейешмендер тип уйлайым... Нишләп уға кейәүгә сыҡтың һуң?

- Нишләп?! Һине лә ғәйепләмәйем, киттең дә юғалдың, үҙең сәбәпсе, тип. Шулай тейеш булғандыр уныһы. Нисек әйтергә... Әсәйемә бик ҡиммәтле операция яһатыр өсөн аҡса кәрәк. Әлеге шул Динә Алик менән таныштырҙы. Ә Аликтың шарты – тәүҙә уға кейәүгә сығыу! Башҡаса юл тапманым мин, Ғүмәр! Кейәүгә бына сыҡтым, инде әсәйемә операцияға аҡсаһын ғына бирһә...

- Үҙем ғәйепле барыһына ла, үҙем, Рәсимәкәйем! Үҙем хәҙер шул ғәйепте юйырға, мөхәббәтебеҙҙе ҡотҡарырға тейешмен!

- Тыныслан, йәнем! Алик менән булыуым, һиңә һөйөүемде әҙгә генә лә кәметмәй. Хәҙер осрашҡас, оторо, тик һин тип кенә йәшәйәсәкмен. Әсәйемде генә һауыҡтырып алайым...

- Улай ярамай, Рәсимә! Ярамай! Мин һинһеҙ йәшәй алмаясаҡмын. Беҙ бергә булһын өсөн мин барыһын да эшләйәсәкмен. Әсәйеңә операция өсөн дә үҙем түләйәсәкмен, минең бар аҡсам. Алма ул бандиттың аҡсаһын.

- Эй, ахмағым минең! Нишләп ул бандит булһын?

- Һин ҡайҙан беләһең, уның кем икәнлеген, ә мин... – Ғүмәр саҡ әйтмәне: “ә мин беләм” тип. Аликтың ғаиләле икәнлеген һөйләмәҫкә булды, - ә мин, ысынлап ярҙам итәсәкмен һиңә! Себерҙән ҡайттым. Әле атай йортон ипкә килтерәм. Тыуған ауылыбыҙҙа йәшәрбеҙ!

- Ярай, Ғүмәрем минең, әйҙә ҡунаҡтар янына! Юғиһә, эҙләй башларҙар, уңайһыҙ булыр. Унда һөйләшеп ултырырбыҙ.

Залға айырым ингәс, Рәсимә Динәне саҡырып Ғүмәр менән йәнәшә ултыртты ла үҙе ҡаршыларынан урын алды.

- Шунан, ғашиҡтар! Нишләптер бик тиҙ сыҡтығыҙ?! Бында һеҙҙе һорашыусы ла, эҙләүсе лә юҡ! Кейәүеңдең һинән башҡа ла ҡайғыһы етерлек күренә, - Динә һөйләнә-һөйләнә, үҙенә шарап ҡойоп алды.

- Ҡайғыһымы, эштәреме - барҙыр инде. Ғүмәрҙе лә күргәс ҡырҡа үҙгәрҙе, телефонына ла көнө буйы әллә кемдәр шылтырата, - Рәсимә зарланманы, ә тыныс ҡына итеп әйтте.

- Уларҙы хәҙер ҡыҫалар бында. Эштәрен яптыралар. Ана, әллә күпме пилорамдары тик тора. Йәтеш булды әле, көнө-төнө гәрбил яндыралар ине

һаҫытып. Тик, ҡайтып бөтһәләр, кемгә кейәүгә сығабыҙ инде, эх! – Динә уфтанып, ҡулдарын өҫкә ташлап кирелде.

- Аликҡа сыҡ, бирәм! – тине Рәсимә, уйынлы-ысынлы.

- Уға мин әллә ҡасан уҡ сығыр инем, йәшерәк түгел шул.

- Башҡа ҡайғың булмаһа, әхирәткәйем, кейәү табырһың! Үҙебеҙҙең бына тигән егеттәребеҙ әле бөтмәгән, - Рәсимә Ғүмәргә ҡараны. Ә егеткә ҡыҙҙың был һүҙҙәре, киреһенсә, ауыр тәъҫир итте.

- Ғәйебемде таныйым, Рәсимә, юйырға уны хәҙерҙән үк әҙермен! – Ғүмәр өҫтәл аша ынтылып, ҡыҙҙың ҡулдарынан тотто.

- Ипләп, Ғүмәр! Кеше күрә, - Рәсимә ҡулдарын алды.

- Ғүмәреңде бир һуң! Алик - никахлы ирең, – Динә, әллә ысынлап, әллә

юрый, балаларса ныҡышты. Үҙе һүҙен ҡеүәтләп, Ғүмәргә һыйынды.

- Артығыраҡ уйнай башланың түгелме, Динә, ролеңде? - Рәсимә йылмайып әхирәтенә өндәште.

- Ҡыҙҙар, ҡыҙҙар, һуғышып китмәҫ борон тыйылығыҙ! Туй – һуғышһыҙ булмай, тигәс тә әллә?! – Ғүмәр ҙә шаяртты.

Ә туй геүләй бирҙе. Һөйләшеп ултырған был өсәүҙе генә түгел, ә ни өсөн бында йыйылғандарын да, ошо тантананың хужалары кем, ҡайҙа улар икәнлеген дә онотто халыҡ.

Бесәй кеүек шым ғына Рәсимәнең артына килеп баҫҡан Аликҡа ла Ғүмәрҙән башҡа иғтибар итеүсе булмағандыр.

Алик эйелеп кәләшенең битенән үбергә иткәйне лә, Рәсимә тартынып башын ситкә борҙо. Тегенеһе бер ни ҙә булмағандай уның янына ултырҙы.

- Нимә серләшәбеҙ? Мине күргәс тә шымып ҡалдығыҙ. Нишләп өҫтәл башында, урыныңда түгелһең, Расимушка? – Алик тупаҫ тауышы менән һорауҙарын бирә башланы.

- Серләшмәйбеҙ! Дуҫтарым менән һөйләшергә лә хаҡым юҡмы ни хәҙер? Өҫтәл башында бер үҙем нимә эшләп улырайым мин?! Үҙең ҡайҙа юғалып йөрөйһөң? – Рәсимә лә бирешмәне.

- Ярай, бөттө! – тине Алик ҡәтғи генә. Шунан һут эсә торған ике ҙур стаканға тултырғансы араҡы һалды ла береһен Ғүмәргә шыуҙырҙы, - тот, егет, исемең беҙҙеңсә Умар була бит әле. Күтәр әйҙә беҙҙең бәхет, һаулыҡ өсөн, иҫәнлек өсөн...

- Умар түгел – Ғүмәр! Мин эсмәйем! – Ғүмәр ғүмерҙә лә ауыҙына алып ҡарамаған араҡыны кире этәрҙе.

- Ярай, Ғумар булһын. Мин дә эсмәйем, ха-ха. Ә бөгөн эсәм! – Алик араҡыһын төп күтәрә эсте лә, артынан бер нәмә лә ҡапмағас, сәсәй башланы.

Рәсимә уның яғына әйләнмәне лә. Динә менән һөйләшкән булып, күрмәгәнгә һалышты. Алик та, гүйә, янында Рәсимә юҡ кеүек ҡыланды. Бер аҙҙан ҡапыл эскән араҡыһы башына һуҡты шикелле, иҫергәне һиҙелде.

- Ҡыҙҙар! – тине ул башын да бормай, - барығыҙ, күңел асығыҙ! Беҙҙең ирҙәрсә һөйләшер һүҙебеҙ бар. Ҡаршы түгелһеңдер бит?

Ғүмәр яуап биреп торманы, ары нимә булырын көттө. Рәсимә уға һораулы ҡарашын ташлағайны, егет ризалығын аңлатып башын ҡаҡты. Ҡыҙҙар теләр-теләмәҫ кенә урындарынан торҙолар.

- Шунан, һалдат, ниндәй елдәр һине бында ташланы? Кем саҡырҙы? Гел, иң кәрәкмәгән саҡта, һин пәйҙә булаһың.

саҡта, ә кемгәлер – иң кәрәк сағында мин киләм! – тине Ғүмәр кинәйәле итеп.

- Ха! Кәрәк ул бында әллә кемгә?! Күреп торам, ике күҙең Рәсимәлә, - Алик тағы һалып эсте, - ярай, ҡарап ҡал! Шәп минең Расимушкам, шәп! Тик, һалдат, ышанмаҫһың, һеҙҙә лә шундай намыҫын юғалтмаған ҡыҙҙар бар икән, һаман да. Вот! Туйҙан һуң ғына мөмкин, ти... Күрҙеңме, ниндәй ҡыҙҙы мин эләктерҙем, ошо йәшемә етеп, Башҡортостанға килеп. Ярай әле теге ваҡыт миңә яҙа аттың.

Ғүмәр зал уртаһында, еңелсә көйгә, бейеп йөрөгән Рәсимәгә ҡараны.

Ә бит ул Рәсимәнең сафлығы хаҡында уйламағайны ла хатта. Бынан ун йыл элек кеше һүҙен тыңлап, ғәйбәткә ышанып һөйгәне менән араларын өҙҙө... Шундай иҫәр бул әле! Эх, хәҙер барыр ҙа, күбәләктәй осоп китергә әҙерләнеп талпынған Рәсимәһен усына ғына ултыртып алыр ине лә бит... Ваҡыты, урыны ундай түгел. Ҡаршыһындағы, инде етәрлек иҫергән Алик һөйләнеүен белде:

- Ә һин мине бәлки һаман эҙәрлекләп килгәнһеңдер әле, ә? Ниңә өндәшмәйһең? Килеп сыҡмаҫ! Мин Рәсәй алдында таҙамын! Сөнки мин һеҙгә хеҙмәт иттем, белгең килһә, пленға алынғас та. Улым хаҡына үлтермәһендәр, тип. Әсәһе бит һеҙҙең пулянан үлде, һеҙҙең! Хәҙер улым әсәйле буласаҡ, о-о-о, ана минең Расимушкам, королевам! Эх, һалдат! Белмәйһең шул минең проблемамды, белмәйһең... Мине бит яҡташтарым эҙләй, үлтерергә... – Алик илай башланы.

Ғүмәр уның менән һүҙгә ҡатнашмай, ирекһеҙҙән, тыңланы ғына. Алдында башҡорт еренә килеп үҙ эшен асҡан, инде байый башлаған эшҡыуар түгел, ә тауҙағы алыш ваҡытында тубыҡланып үҙен аяуҙы шыңшып инәлгән, үҙ ғүмере өсөн хатта командирын һатырға әҙер торған ҡурҡаҡ Алик ине...

Залға, бер кемдән дә тартынмай-нитмәй, өҫтәренә ҡара күн куртка кейгән, әзмәүерҙәй өс ир килеп инде. Улар кешеләрҙе этеп-төртөп, ултырғыстарҙы йыға тибеп, Аликҡа яҡынлаштылар. Йөҙҙәрен һаҡал, мыйыҡ баҫмаһа ла Ғүмәр был өсәүҙең чечен кешеләре икәнлегенә шикләнмәне. Алик гонаһлы уй менән килгән яҡташтарын күреп, барыһын да аңланы, ҡойолоп төштө . Үҙе ҡапыл ғына нисек иҫерһә, шулай тиҙ генә айныны ла.

Ҡаршылашыу, йәки ҡасырға маташыу тураһындағы уйҙы башына ла килтермәне, йәш ҡатыны яғына ла әйләнеп ҡарарға онотто. Уның өсөн, күрәһең, ошо минуттан барыһы ла бөткәйне...

Яҡташтары Аликты ике яғынан ныҡ ҡына ҡымтып тотоп, сығыуға йүнәлделәр. Көндөҙ генә зәһәр, һалҡын ҡарашлы, күрҙегеҙме, ниндәй сибәр башҡорт ҡыҙын мин эләктерҙем, тип маһайыбыраҡ йөрөгән Алиҡ әле саҡ аяҡтарын һөйрәп, меҫкен генә башын эйеп залдан сығып китте. Ғүмәр эштең былай килеп сығыуына ҡыуанманы ла, мотлаҡ ҡораллы боевиктар алдында, уға ярҙам да итә алманы. Рәсимә лә барыһын да аңлап, яҡын килергә ҡыйманы... Ҡунаҡтар, иһә, был ваҡытта кейәү егетенең туйҙа юҡлығын ғына түгел, ә уның артабанғы яҙмышының да хәл ителеүен белмәйҙәр ине әле...

Автор: Мәүлит Кәрими.

фото Т.роза